Cigar Cuba có nhiều bí mật mà chỉ những người tận mắt chứng kiến mới hiểu được quá trình sản xuất chúng cầu kỳ và nhiêu khê đến thế nào.
Cigar Cuba (xì gà Cuba) từ lâu đã được cả thế giới công nhận là một tuyệt phẩm. Hút cigar đã trở thành một thú tiêu khiển của giới thượng lưu. Hình ảnh nhiều nhân vật nổi tiếng như Fidel Castro, Che Ghevara, đại văn hào Hemingway với điếu cigar trên môi đã in trong ký ức của cả thế giới.
Trung Quốc hiện là quốc gia sản xuất nhiều cigar nhất thế giới. Dù vậy, không ai dám so sánh chất lượng của loại cigar “Tàu” với cigar Cuba. Mọi người chỉ biết cigar Cuba có chất lượng tốt nhất nhưng không phải ai cũng biết quá trình sản xuất cigar Cuba cầu kỳ thế nào.
Một xưởng sản xuất cigar lậu ở Cuba (Ảnh minh họa)
Đang là giữa tháng 2 mà khí hậu ở Cuba như mùa hè, dưới cái nắng như thiêu như đốt, tôi được Ramon- một nông dân Cuba dẫn đường đi vào thăm cánh đồng trồng lá cigar của anh, nằm ở Pinar del Rio, tỉnh địa đầu miền Tây của Cuba. Đây được mệnh danh là “thiên đường của cigar” bởi địa lý, điều kiện tự nhiên ở đây rất tốt cho việc trồng lá cigar.
Sau 15 phút cuốc bộ trên con đường nóng như rang, chúng tôi đến được cổng của nông trại được bảo vệ bằng một hàng rào thấp. Tôi hỏi Ramon nếu có điều kiện, anh nên cải tạo lại xung quanh không bởi thế này bất cứ ai cũng có thể vào và lấy lá thuốc.
Anh cho biết xung quanh đây hầu như nhà nào cũng trồng lá cigar nên lấy trộm là việc không có và ai có lấy về cũng không biết làm thế nào để làm thành một điếu cigar.
Cũng có lần anh bị kẻ gian đột nhập vào lấy đi mấy xấp lá xong mấy hôm sau tìm lại được gần nông trại.
Hóa ra từ vài chiếc lá cho đến khi thành một điếu cigar là cả một giai đoạn rất phức tạp mà chỉ những người được học, được truyền nghề mới có thể làm được. Đây là công việc đòi hỏi tính tỉ mỉ, cẩn thận và tính kỷ luật cực cao.
Video: Cuba làm điếu cigar dài 90m mừng sinh nhật ông Fidel Castro
Lá cigar không chỉ có một loại, mà là ba loại. Lá làm lõi, lá liên kết và lá cuốn ngoài. Lá cuốn ngoài to bản, mỏng còn lá liên kết và lá làm lõi thường bé hơn. Ba loại này tuy mọc cùng một cây nhưng lại nằm ở vị trí khác nhau. Người nông dân cứ nhìn vào vị trí mà phân biệt.
Ở Cuba, việc trồng cigar, thu mua lá, sản xuất đều được quản lý và hỗ trợ 100% bởi nhà nước. Mỗi người nông dân sẽ được giao cho quản lý và làm việc ở một khu vực nhất định. Gia đình anh Ramon đã tham gia trồng lá cigar được ba đời, từ sau khi cách mạng Cuba thành công. Ông nội anh ngày ấy đã đưa gia đình lên đây làm kinh tế và được giao cho 16 héc ta.
Truyền thống trồng cigar ở Cuba đã có từ rất lâu đời, từ thời những người thổ dân. Sau đó thực dân Tây Ban Nha đã mang về châu Âu, từ đó cigar trở thành món đồ dành cho giới thượng lưu.
Để đáp ứng nhu cầu ngày một tăng, người Tây Ban Nha đã mở rộng ra trồng ở các nước thuộc địa như Cuba, Dominicana…
Đầu tiên người dân Cuba cũng chỉ trồng ngô, khoai, sắn nhưng sau đó được lệnh chuyển sang trồng lá cigar. Vậy là họ gắn bó với mảnh đất này từ ngày đó.
Ramon cũng cho biết ngày đầu khi anh mới chỉ học việc từ bố và các bác, anh nản lắm. Lúc đó, anh mới chỉ 15 tuổi, đang ở cái tuổi ăn chưa no lo chưa tới vậy mà từ lúc gà còn chưa gáy anh đã phải đi kiểm tra lá. Rồi quen dần và thấy thích, đến yêu từng cái cây, nâng niu từng chiếc lá, bây giờ dù mới chỉ 35 tuổi nhưng anh khẳng định rằng, dù có công việc tốt hơn ở một nơi tốt hơn anh cũng không làm. Đây chính là cuộc sống của anh và gia đình. Và trên nữa là tình yêu không bờ bến của anh với từng điếu cigar.
Nhìn cánh đồng cigar bát ngát xanh rờn, tôi cũng phần nào hình dung ra sự vất vả của những người nông dân trồng lá cigar. Không như trồng lúa, lá cigar chỉ được trồng một vụ trong năm, kéo dài 4 tháng nhưng việc chăm sóc lá và quy trình thu hoạch lá lại chiếm trọn 8 tháng còn lại.
Việc trồng cigar được bắt đầu vào hai tháng nóng nhất trong năm là tháng 6, 7 và kéo dài 9 tháng và mỗi năm chỉ thu hoạch một vụ. Khu vực miền Tây Cuba là nơi có đất tốt nhất để trồng cigar.
Trang trại trồng cigar tỉnh Pinar Del Rio, thuộc vùng Vuelta Abajo. Nơi đây nổi tiếng là quê hương của cây lá thuốc xì gà tốt nhất thế giới
Trước tiên, đất trồng lá cigar phải được cày tơi bằng trâu để khỏi bị nén. Sau khi hạt nảy mầm sẽ được cấy và khi đạt được chiều cao nhất định sẽ bị ngắt mầm tập trung nuôi dưỡng lá. Sau 40 ngày, lá có thể được thu hoạch, nhưng mỗi một cây chỉ được phép ngắt 2-3 lá, và phải ngắt từ dưới lên trên, lá bé được ngắt trước và được sử dụng để làm những điếu cigar mini. Sau mỗi lần ngắt lá như vậy lại phải đợi thêm một vài ngày mới có thể tiếp tục. Việc thu hoạch lá cigar ở mỗi cây có thể kéo dài đến cả tháng.
Mỗi lần thu hoạch xong thì đất sẽ được tận dụng để trồng các loại lương thực khác. Việc này vừa có thể tăng thu nhập cho người nông dân mà cũng là tranh thủ đất canh tác không để phí phạm.
Tất nhiên, gia đình bốn người như của anh không thể làm xuể các công việc. Gia đình anh phải thuê thêm người làm. Giúp việc cho anh Ramon có tới năm người nữa, công việc chính của họ là hàng ngày kiểm tra lá cigar ngoài đồng và trong nhà sấy.
Một điểm chung ở tất cả các nông trại trồng lá cigar đó là nhà sấy. Nhà sấy luôn là điểm đầu tiên thu hút bất cứ ai khi tới thăm cánh đồng lá cigar vì chúng nằm ở vị trí trung tâm và có kiến trúc khác lạ.
Nhà sấy thường có diện tích lớn, trung bình 50m2, được làm bằng một loại gỗ tốt. Đây là nơi tập trung, xử lý và sấy lá cigar. Để đảm bảo được độ ẩm nhất định, mái nhà được thiết kế rất cao, bên ngoài phủ một lớp dày lá cọ, không có cửa sổ mà chỉ độc nhất một cánh cửa bị che bởi những tàu lá cọ.
Độ ẩm bên trong dao động từ 60 đến 75% và nhiệt độ có thể tới 50 độ. Như vậy mới đảm bảo lá luôn được giữ ẩm không bị khô héo.
Hàng ngày, Ramon hoặc người giúp việc có trách nhiệm kiểm tra độ ẩm, nhiệt độ trong nhà qua thước đo nhiệt độ đặt trong phòng. Độ ẩm chỉ cần tăng hoặc giảm khoảng từ 5 đến 10% so với quy định thì nguy cơ vứt đi toàn bộ số lá là rất cao.
Đề nghị được vào trong đó của tôi được anh Ramon đáp lại bằng cái lắc đầu. Anh bảo tôi không chịu được đâu vì nóng lắm. Nhưng sau một hồi thuyết phục anh cũng chấp nhận dẫn tôi vào.
Đúng như lời Ramon vừa nói, vừa mở cửa vào tôi được “tiếp đón” ngay bởi một thứ hơi nóng như trong lò phả vào mặt, pha lẫn trong nó là mùi ngái ngái của lá cigar.
Bên trong, 100 xà ngang xếp từ dưới lên đến tận nóc nhà. Những thanh xà này được dùng để treo lá. Ramon cho biết sau khi thu hoạch, nếu đủ 100 xà đầy lá thì vụ đó là tốt vì lá hỏng gần như không có. Như vậy vụ thu hoạch này gia đình anh hoàn toàn thành công.
Căn nhà này chỉ có nhiệm vụ lưu trữ lá vừa thu hoạch để sấy. Các công đoạn sau đó như xử lý lá, lên men lá đều được thực hiện ở một nơi khác, trong điều kiện đỡ “ khắc nghiệt” hơn.
Nông dân ở đây được khoán mỗi vụ theo nhu cầu của thị trường. Ví dụ gia đình Ramon năm ngoái được khoán chỉ tập trung thu hoạch lá cuốn ngoài. Cứ 46kg lá thì anh được nhà nước trả 1800 peso Cuba, tương đương với 1,8 triệu đồng. Nhưng có năm, thời tiết thuận lợi, điều kiện kinh tế tốt nhà nước có thể trả đến 2,5 triệu đồng.
Ngoài tham gia trồng lá cigar, gia đình Ramon còn tận dụng phần đất trống làm chuồng nuôi thêm vài con heo cải thiện bữa ăn, kinh tế và trồng thêm vài loại cây ăn quả.
Tuy công việc trồng cigar còn khó khăn, nhất là trong điều kiện khí hậu ở Cuba ngày càng khắc nghiệt; mưa ít nắng nhiều thì sản lượng lá cigar đã giảm đi rất nhiều nhưng cũng như nhiều người nông dân khác, anh Ramon hy vọng mọi thứ sẽ tốt hơn vào năm sau để họ có thể tiếp tục làm công việc mà họ yêu thích.