Tìm về cội nguồn của của xì gà Cuba – thung lũng Vinales
Ở Cuba không phải ở đâu người ta cũng trồng lá Tobacco để làm Xì gà mà phải ở một nơi nhất định nào đó thích hợp với thời tiết, đất đai. Và không gì hoàn hảo hơn thung lũng Vinales (Vinales Valley).
Cuba ngoài những điều ngạc nhiên về sự cũ kỹ của các phương tiện giao thông, về các tòa nhà building loang lổ chưa được trùng tu. Nhưng ngược lại Cuba cũng có những điểm mà du khách thích thú về những điểm văn hóa, chẳng hạn như một phần đời của nhà văn Hemingway cũng đã từng sinh sống ở đây, các vũ điệu Cuba Rumba-Salsa riêng biệt, hương vị đậm đà Cubano Café, và một món đặc sản khác của Cuba đã nổi tiếng trên thế giới mà nếu không đề cập đến là cả một sự thiếu sót trong chuyến du ngoạn: Cuban Cigarette (Xì gà Cuba).
Cây thuốc lá trồng được khoảng 2 tháng.
Cigars là một trong những món hàng chính vẫn nằm trong danh sách cấm vận của Hoa Kỳ, điều đó cũng nói lên được sự quan trọng của nó trong nền kinh tế Cuba. Ðồng thời điều này cũng nói lên được sự ưa thích của nhiều người trên thế giới về điếu xì gà Cuba. Chắc hẳn phải có một điều gì đặc biệt của điếu xì gà lạ lùng này.
Sau khoảng 7 tháng trồng, cây thuốc lá cao khoảng 1.3m và được gặt.
Ở Cuba không phải ở đâu người ta cũng trồng lá Tobacco để làm Xì gà mà phải ở một nơi nhất định nào đó thích hợp với thời tiết, với đất đai, người ta mới chọn để trồng cây tobacco (còn được gọi là Nicotiana tabacum). Nằm cách Havana về phía Tây Nam khoảng 120km, nhưng phải mất khoảng 2.5 giờ xe từ Havana mới đến khu vực Vinales Valley. Ðây là một trong những nơi trồng cây tobacco và cũng là một địa danh du ngoạn mà chính phủ bản xứ mở mang nhắm vào kỹ nghệ du lịch. Cuban cigars là một trong những loại xì gà nổi tiếng có phẩm chất nhất trên thế giới và trở thành một trong những biểu tượng của đảo quốc Cuba từ thế kỷ 20.
Tôi đã có dịp ghé thăm một nông trại chuyên về sản xuất xì gà. Gọi là nông trại nhưng có lẽ đây chỉ là khu trồng và sản xuất xì gà của một đại gia-đình anh em người Cuba tụ lại để làm việc với nhau. Chắc hẳn họ sản xuất và phải bán các sản phẩm này cho chính phủ vì món xì gà vẫn là món sản phẩm dưới sự kiểm soát của nhà nước. Một vòng tour giới thiệu đến du khách xem cách làm Cuban cigars và sau cùng du khách được mời thưởng thức hương vị của điếu xì gà, kể ra cũng rất là thích thú cho sự hiểu biết văn hóa nhà nông Cuba.
Lá thuốc được cột lại thành bó và máng vào cột ngang.
Sản xuất những điếu xì gà tưởng như đơn giản, nhưng thực ra rất mất thời gian từ lúc gieo các hạt tobacco cho đến lúc hoàn thành điếu xì gà. Những hạt giống Cuban tobacco được rải xuống vùng đất đã được phân bón theo đúng ý của nông trại. Ðây là những hạt giống tobacco được cho là tốt nhất trên thế giới. Thường thì họ gieo những hạt tobacco xuống những nơi gần ven sông vào thời gian từ Tháng Mười Một. Sau một thời gian chừng hơn 3 tháng thì cây tobacco đã lên lá và chỉ cao độ khoảng 30cm. Và sau đó thì cây tobacco được lấy lên, chuyển về một vùng đất khác tiếp tục trồng. Thời gian ở vùng đất mới này sẽ kéo dài thêm 3-4 tháng nữa cho đến khi cây cao hẳn lên đến khoảng 1.3m thì đến mùa gặt. Dĩ nhiên là kỹ thuật phân bón và lượng nước cần để trồng tobacco thì chẳng ai nói cho mình nghe cả, có ai tò mò thì họ cũng chỉ nói rất sơ sài về điểm này. Tuy nhiên về cách gặt hái lá thuốc thì họ có thể nói rất kỹ cho ai muốn tìm hiểu.
Khi đến mùa gặt, những lá thuốc tobacco được cắt sát cuống lá và cột lại thành bó và máng vào một cây cột ngang khá dài. Các bó lá tobacco này được đem về nhà kho để sấy bằng hơi nóng mặt trời. Tuy nhiên độ ẩm cũng là một điều rất quan trọng tiến trình sấy khô lá tobacco. Thời gian này kéo dài khoảng 30-40 ngày thì lá tobacco được đưa vào sản xuất. Ở đây, một lá tobacco nguyên vẹn được dùng làm vỏ quấn ngoài. Vài lá tobacco khác được cuộn lại với nhau và vê hơi chặt lại thành ruột điếu xì gà. Giai đoạn cuối cùng là cắt phần đầu lá và cuống lá tobacco cho gọn ghẽ, đẹp và đúng kích thước tiêu chuẩn. Ðây là phần rất quan trọng trong việc sản xuất xì gà và không dễ dàng vì nó đòi hỏi người quấn thuốc phải kinh nghiệm, quen và khéo tay. Thời gian từ hạt giống tobacco cho đến lúc trở thành điếu xì gà tính ra mất hơn một năm trời. Quả là thời gian quá dài trong quá trình sản xuất.
>>Xem thêm : BÍ KÍP CHỌN MUA XÌ GÀ NGON TOÀN TẬP
Các bó lá thuốc được đem về nhà kho để sấy bằng hơi nóng mặt trời.
Ðiếu xì gà khác điếu thuốc lá là ở kích thước, lớn hơn. Thuốc lá thì được dùng lá thuốc cắt nhỏ thành sợi và đã qua một số tiến trình chế biến để làm ruột điếu thuốc. Cuối cùng phần ngoài được cuốn bằng một lớp giấy trắng mỏng. Người ta cho rằng cách làm điếu thuốc lá như ngày nay phát xuất từ đế quốc Ottaman mà trung tâm chính của đế chế này chính là Turkey (Thổ Nhĩ Kỳ). Ngày xưa dù còn rất bé, nhưng tôi đã được bố mẹ huấn luyện thành một “chuyên viên” quấn thuốc lá đi bỏ mối. Quấn thuốc lá cũng là một “nghệ thuật”, quấn làm sao vừa cho nhanh vừa cho đẹp. Ðiếu thuốc phải tròn trịa và ôm chặt sợi thuốc từ đầu đến cuối. Tiền lương của tôi thường là cuối tuần được đi xem xi-nê và một tô cháo trắng dưa mắm sau khi xem xi-nê, nhưng tuần nào quấn thuốc lá mà bị hư nhiều quá hay không đủ số lượng giao hàng cho “manager: bố mẹ” thì bị phạt cấm đi xi-nê lẫn ăn cháo. Bây giờ nhiều khi muốn có bố mẹ để mà bị phạt như xưa cũng không bao giờ còn được nữa. Thời gian không bao giờ trở lại!
Sau khoảng 40 ngày lá thuốc tươi được khô dần thành lá “xì gà”.
>> Xem thêm quy trình sản xuất xì gà Cuba
Hút thuốc có lẽ là một nghệ thuật, nếu không là một nghệ thuật thì tại sao thuốc lá & xì gà lại có nhiều tín đồ đến thế. Hoa Kỳ sau những khoản chi phí quá tốn kém cho y tế vì nguyên nhân những bệnh trạng phát xuất từ thuốc lá, người ta đã phải nói nhiều về sự nguy hiểm do thuốc lá gây ra trực tiếp ảnh hưởng đến sức khỏe con người. Nhưng không vì thế mà những người mê “khói huyền bay lên mây” của thi sĩ Hồ Dzếnh lại dễ dàng quên đi làn khói thuốc. Không là người hút thuốc, không có đam mê nhìn khói thuốc bay, không có khả năng tận hưởng hương vị thuốc lá hay điếu xì gà nên tôi không đủ tiêu chuẩn để nói về hương vị điếu thuốc. Nhưng nhìn những người mê hút xì gà, mê hút thuốc lá thì quả thực những hình ảnh đó khó quên. Tuổi trẻ thường hay tạo dáng, nhiều chú bé “hút thuốc” tỏ dáng vẻ trầm ngâm để tưởng như mình là người “đã lớn”, có người trẻ hút thuốc tỏ vẻ như có dáng của triết gia, khuôn mặt mơ màng theo làn khói thuốc hay một thi sĩ “đang thơ thẩn làm thơ” hay hình ảnh một “đại ca giang hồ” đang suy nghĩ về một áp-phe lớn. Những hình ảnh tưởng tượng đó cũng rất dễ lôi cuốn tuổi trẻ trở thành tín đồ khói thuốc.
Thuốc lá và các loại cây trồng khác được trồng ở trong thung lũng theo kỹ thuật nông nghiệp truyền thống.
Nhưng hút xì gà thì có hơi khác. Xì gà vì giá trị phẩm chất của lá thuốc, vì cách gia công phức tạp và tốn kém thời gian sản xuất ra nó, những điều này đã làm tăng giá trị của điếu xì gà. Có lẽ vì thế mà những ai hút xì gà có thể đã đam mê hương vị xì gà như thuốc phiện, và đó cũng là một phong cách chứng tỏ mình giàu có, ở vào một vị thế “biết chơi”, “biết thưởng thức” hơn những người khác. Tôi đã cố hút thử điếu xì gà Cuba mẫu mà người chủ trại đưa cho, cố rít một hơi thật mạnh xem mùi vị xì gà ra sao! Nhưng càng cố hút, cố rít hơi vào thì chỉ cảm thấy mình càng hụt hơi. Hút xì gà không quen thì cũng chẳng dễ dàng gì khi hút thử, chỉ ho sặc sụa mà thôi. Thế mới biết nghề chơi cũng lắm công phu. Ðến đây mới thấy cụ Nguyễn Công Trứ ngày xưa quá ư tài tình “Chơi cho lịch mới là chơi, Chơi cho đài các cho người biết tay. Tài tình dễ mấy xưa nay.” Không biết có mấy ai tài tình hơn cụ Nguyễn không nhỉ!
Sau khi cắt cuống lá và phần đầu lá thuốc cho gọn, đẹp, và đúng cỡ, lá thuốc trở thành điếu xì gà.
Ðịa danh Vinales Valley không phải chỉ có đặc sản Cuban Cigras mà ở đây du khách còn có dịp viếng thăm thạch động Cueva del Indio, ăn trưa tại Palenque de los Cimarrones bên cạnh thạch động San Miguel. Cuối cùng, con phố nhỏ của thị trấn Vinales với những kiến trúc của thực dân Tây Ban Nha còn lưu lại cũng là một dịp để du khách xem lại dấu tích xưa thế kỷ 19.
